Kralingseveer werd in 1895 als deel van het zelfstandige dorp Kralingen geannexeerd door Rotterdam. In 1941 werd ook het oostelijk van de IJsselmondselaan gelegen deel, dat aan Capelle aan den IJssel toebehoorde, door Rotterdam geannexeerd. Bij een referendum over de gemeentelijke herindeling in 1976 stemde 87% van de opgekomen bewoners tegen de overgang naar Capelle aan den IJssel. Kralingseveer is nu een kleine wijk in deelgemeente Prins Alexander.
Kralingseveer is circa 64 hectare groot, heeft ongeveer 1750 inwoners en ligt ten noorden van de Nieuwe Maas, oostelijk van de Van Brienenoordbrug. De wijk is omsloten door de gemeente Capelle aan den IJssel: het bedrijventerrein Rivium en de wijk Fascinatio aan de west- en noordkant en de wijken Capelle-West en ’s-Gravenland aan de oostkant. Tussen de oostzijde van het bedrijvenpark Rivium en de wijk Kralingseveer ligt een groene ‘bufferzone’, die bestaat uit een volkstuinencomplex in het noordelijk deel, een bos voor houtproductie en een parkdeel in het midden en in het zuiden rudimenten van het oude dorp Kralingseveer, waaronder een oude woonboerderij uit ca. 1650.
Kralingseveer is een van de oudste kernen binnen de grenzen van de gemeente Rotterdam. De benaming herinnert aan het overzetveer van Kralingen naar IJsselmonde, dat al in een oorkonde uit 1333 wordt genoemd, maar mogelijk van eerder dateert. Aan de Nieuwe Maas bevindt zich nog altijd een haventje dat Kralingseveer bekend heeft gemaakt, maar het veer zelf raakte door infrastructurele ontwikkelingen overbodig en werd in de jaren negentig van de twintigste eeuw opgeheven.
In de loop der eeuwen ontwikkelde zich een lintvormig dorp langs de dijk bij de aanlegplaats van het veer. Dit dorp was door de kaarsrechte IJsselmondselaan, die haaks aansloot op de ’s-Gravenweg, verbonden met Kralingen. Naast de bedrijvigheid rond het veer kwam in de negentiende eeuw de zalmvisserij erbij als belangrijke bron van inkomsten. Na het topjaar 1885 met een recordomzet van 100.000 stuks zalm verminderden de vangsten echter sterk en verdween ook langzamerhand de zalmindustrie uit het dorp. Het gebouw van de visafslag aan de Schaardijk werd in 1932 gesloopt en in 1955 volgde de sloop van de horecagelegenheid Het Zalmhuis.
Rond 1900 kwam er ook andere bedrijvigheid in Kralingseveer, met name in de buitendijkse gebieden. Daar waren onder andere de Centrale Guanofabriek en latere Albatros Superfosfaatfabriek te vinden, scheepswerven, een machinefabriek, een metaalbedrijf en een zand- en grindoverslagbedrijf met betonmortelcentrale. Een aantal daarvan is inmiddels alweer verdwenen, maar als gevolg van deze bedrijvigheid ontwikkelde zich ook binnendijks een flinke uitbreiding van het dorp. Eerst werden langs de IJsselmondselaan een kerk, een school en huizen gebouwd, onder andere rug-aan-rugwoningen voor arbeiders. Later werden er ook meer oostelijk straten aangelegd. De oorspronkelijke kavel- en slotenstructuur, evenwijdig aan de IJsselmondselaan, is hier nog altijd zeer duidelijk te herkennen. De kern van het dorp bleef echter het gedeelte langs de rivierdijk.
Bij de watersnoodramp van 1953 werd ternauwernood een dijkdoorbraak voorkomen. Hierna werden woningen langs de dijk gesloopt om dijkverzwaring mogelijk te maken. Daarmee verloor het dorp haar oorspronkelijke kern en de relatie met de rivier, die altijd vanzelfsprekend was geweest.Ten gevolge van de dijkverzwaring liep het woningbestand van Kralingseveer in de periode 1965-1983 ongeveer met 25% terug van 788 tot 591 woningen, terwijl het inwonertal zelfs halveerde van 2986 naar 1555. De bouw van 66 woningwetwoningen in 1959 aan de Karbouw- en Steenbokstraat ter compensatie van de bewoners van de Nesser- en Schaardijk kon dit tij niet keren. In de jaren negentig was echter net als overal elders in Nederland sprake van een ware bouwwoede: in de nieuwe Damhertstraat werden 49 herenhuizen gebouwd, en aan de westzijde van de IJsselmondselaan 62 eengezinswoningen en 34 appartementen. Daarmee is de IJsselmondselaan aan beide zijden volledig bebouwd geraakt.
De relatie met Kralingen, oorspronkelijk de bestaansvoorwaarde voor het dorp, werd eveneens onderbroken. Dat gebeurde al in de negentiendeeeuw door de aanleg van een spoorweg tussen het niet meer bestaande Rotterdamse Maasstation en Utrecht. Na de opheffing ervan in 1953 werd deze vervangen door een provinciale weg, de Abram van Rijckevorselweg. Door de aanleg van de metro werd de verbinding met Kralingen via de IJsselmondselaan definitief verbroken. Slechts een fietstunnel verbindt de wijk nog met Kralingen.
Er zijn nauwelijks winkels in Kralingseveer en voor onderwijs en gezondheidszorg zijn de bewoners ook aangewezen op andere wijken of het naastgelegen Capelle.
Wel is er een actief verenigingsleven. De voormalige openbare lagere school aan de Ottergracht is sinds 1998 het onderkomen van de Rotterdamse Sikh gemeenschap. Het in art nouveau stijl gebouwde Zalmhuis is in 2002 in het Capelse bedrijvencomplex Solaris herbouwd. Ter uitbreiding van haar zalencapaciteit werd de nabijgelegen vervallen villa aan de Schaardijk 434 uit 1870 aangekocht en gerestaureerd. Hiermee is een van de weinige panden, die is blijven staan na de dijkverhoging in de zestiger jaren, behouden. Villa Zalmhuis biedt de bezoekers een prachtig kijkje in het wonen op stand in de negentiende eeuw. LV
___
literatuur:
Kralingse Veer: analyse van de huidige toestand, Rotterdam, 1960 (Bibliotheek GAR xxxIII B 107)
J. Verheul Dzn, Oostelijk Rotterdam, Kralingscheveer en Capelle aan den IJssel met verdwenen en bestaande merkwaardigheden aan Schieland’s Hoogen Zeedijk, 1940/1970 (Bibliotheek GAR xxV D 71/2)
Arie van der Velden & Maarten Visser , Waar Maas en IJssel samenstromen: de geschiedenis van Kralingsche Veer in verleden, heden en toekomst, Stichting Geschiedenisschrijving Oud Kralingsche Veer, 1995
Claudia Kammer – De Rozenhof – Geschiedenis van een bijzondere boerderij in polder de Esch te Kralingen, Stichting Bevordering van Volkskracht, 1998
H.A. Voet m.m.v. A.H. Martijnse – Groeten uit Kralingseveer, H.A. Voet, 1983
www.rotterdam.nl/DSV/Document/Bestemmingsplannen%20in%20procedure/Prins%20Alexander/Kralingseveer%20Schaardijk%20onherr%20dec08.pdf
www.zalmhuis.nl
