Nieuw Crooswijk

Tussen het Schuttersveld en de Boezemlaan ligt Nieuw Crooswijk. Deze arbeidersbuurt uit het interbellum heeft door de brede lanen, de ligging tussen twee begraafplaatsen en de nabijheid van het Kralingse Bos een redelijk groen karakter. Dit in tegenstelling tot Oud Crooswijk. Deze wijk werd vanaf 1900 in een veel hogere dichtheid bebouwd en daar heeft vanaf 1970 een intensieve stadsvernieuwingsoperatie plaatsgevonden. In Nieuw Crooswijk is tussen 1980 en 1995 binnen de bestaande structuur beperkt nieuw gebouwd en gerenoveerd. Sinds 2005 is de wijk onderworpen aan een intensieve herstructurering waarbij uiteindelijk 85% van de woningen moet worden gesloopt.

Ontstaansgeschiedenis

De verstedelijking van Nieuw Crooswijk begon met de aanleg van de Algemene Begraafplaats in 1830. De hoofdingang kwam aan de Rotte, want via deze rivier kwamen de lijkenschuiten uit de stad. Voor deftige rouwstoeten werd gebruik gemaakt van de Crooswijkseweg. In 1865 kwam er een aparte rooms-katholieke begraafplaats ten noorden van het Schuttersveld. Het Schuttersveld werd na afschaffing van de schutterij een sport- en recreatieplek; in 1905 werd hier voor 30.000 toeschouwers de eerste officiële thuiswedstrijd van het Nederlands voetbalelftal gespeeld. Na 1900, in de periode van stadsbouwmeester G.J.de Jongh, werd begonnen met de bouw van het Schutterskwartier, drie bouwblokken tussen de rooms-katholieke begraafplaats en de Rotte. De woning uit de Rakstraat stamt uit die tijd.

De stad groeide snel en dat betekende dat er ruimte nodig was voor woningbouw en uitbreiding van de begraafplaats. Gelukkig kwam er goedkope grond beschikbaar omdat de Reserveboezem van Schieland tussen de Rotte en de Boezemsingel door de bouw van het stoomgemaal aan het Oostplein niet meer nodig was. In 1913 werd dan ook het uitbreidingsplan voor Crooswijk ingediend. Op dat moment was Burgdorffer directeur Gemeentewerken en de stedenbouw in Rotterdam maakte zich los van de verkavelingen op basis van het bestaande slotenpatroon en werd gestreefd naar een monumentaal stadsbeeld. Met Pieter Verhagen werd een echte stedenbouwkundige aangetrokken; hij was later met Marinus Granpré Molière ook verantwoordelijk voor het ontwerp van Vreewijk. Naar Duitse voorbeelden ontwierp hij brede lanen met bomenrijen, pleinen en daarachter kleine woonbuurten. Spangen is een goed voorbeeld van die ontwerpwijze, maar Nieuw Crooswijk was eerder. De Rusthoflaan werd de centrale as naar de Begraafplaats en de Paradijslaan vormde een diagonaal. Zo ontstonden er vier verschillende buurten met soms een speelvoorziening op het binnenterrein. Mede door toedoen van de socialistische wethouder Heijkoop werd vanaf 1919 vooral door woningbouwverenigingen gebouwd. Dat leverde ook nieuwe woningtypen, niet meer de voor-tussen-achter met een gedeelde trap maar eenvoudige portieken en boven- en benedenwoningen; dit alles in een verzorgde baksteenarchitectuur. Een mooi voorbeeld is het blok Reserveboezem III.

Het vervolg

Zo ontstond een arbeidersbuurt met een hechte sociale structuur en een diversiteit aan winkels, cafés en scholen. In de jaren tachtig was er dan ook geen noodzaak voor een grootschalige stadsvernieuwing. Alleen langs de Rusthoflaan en de Kerkhoflaan kwam nieuwbouw die paste in het wijkpatroon. Verder werd er op midden- en hoog-niveau gerenoveerd. Het winkelblok aan de Rusthoflaan werd zelfs van liften voorzien.

Echter, na 2002 ging er een andere wind waaien. Nieuw Crooswijk werd als probleembuurt aangemerkt. Sommige straten waren inderdaad erg smal, het woningonderhoud liet te wensen over maar het was vooral de behoefte aan duurdere woningen om gezinnen en hogere inkomensgroepen naar Rotterdam te lokken. De ligging dichtbij de stad en het Kralingse Bos zag men als een ideale locatie voor een nieuwe middenstandsbuurt. Het Woningbedrijf, eigenaar van bijna alle woningen, projectontwikkelaar Proper-Stok en Era- Bouw verbonden zich in een ontwikkelingscombinatie en gaven West 8 met Adriaan Geuze in 2003 opdracht voor een Masterplan. Dit betekende een breuk met de klassieke procesmatige stadsvernieuwing in Rotterdam.

Wijkbreed kwam er groot verzet met ludieke acties en zelfs een alternatief plan. Immers, mede door de veranderingen van het stratenpatroon moeten ruim 1800 woningen (in de categorie betaalbaar en redelijk van kwaliteit) worden gesloopt en komen er ruim 1300 duurdere appartementen en 450 stadswoningen voor terug. Het totaalplan ziet er modern uit met brede lanen en groenstroken en overdekt parkeren. Kortom, het lijkt inderdaad een aantrekkelijke buurt voor de nieuwe stedeling. Gemeente en deelgemeente werkten volledig mee, alle bezwaren werden ongegrond verklaard en in 2007 startte de bouw van een appartementencomplex van Kollhoff op de hoek van de Boezemlaan en de Crooswijkseweg. De Wandeloordbuurt moest geheel gesloopt.

Maar in 2008 vernietigde de Raad van State het bestemmingsplan en sloeg de crisis in de bouw toe. De verkoop van de nieuwbouwwoningen gaat moeizaam. Voorlopig blijft een flink deel van het authentieke Nieuw Crooswijk behouden. EP

Wijkdata:

Gemeentelijk uitbreidingsplan Nieuw Crooswijk: 1913

Bouwperiode: 1910-1930

Oppervlakte met de begraafplaatsen: 104 ha.

Netto woongebied: 23 ha.

Woningbestand in 2005: 2100 woningen ( bijna 5000 inwoners) grotendeels gestapeld waaronder 281 nieuwbouw- en 1081 renovatiewoningen. 93% eigendom Woningbedrijf Rotterdam

Masterplan 2005: West 8

Opdrachtgever: Ontwikkelings Combinatie Nieuw Crooswijk

Per heden ….woningen waarvan … nieuwbouw en ….inwoners

WOZ waarde….(CBS-gegevens)

Literatuur:

Van Ravesteyn Rotterdam in de 18^e en 19^e eeuw

M.Steenhuis Pieter Verhagen Stedenbouw in het landschap NAi. 2007

Masterplan Nieuw Crooswijk OCNC februari 2005

Projectdocumentatie:

Woning Rakstraat

Reseveboezem III architect is overigens het bureau van Granpre Moliere medewerker waarschijnlijk Jos Klijnen

47 Wandeloord Reserveboezem II van Goor ?