Rotterdam Woont

Systematische
documentatie van
150 jaar Rotterdamse woningbouwprojecten

Belangrijk

Cookies

Deze website maakt gebruik van cookies om de bezoeker een optimale gebruikerservaring te kunnen bieden. Lees er meer over in onze Privacyverklaring.

Hoe het werkt

Welkom

Hier is ruimte voor een welkomstbericht voor de (terugkerende) bezoeker van Rotterdam Woont en een korte introductie tot zowel het onderzoek, als de resultaten op deze website. Alsmede kort aandacht voor hoe de website ongeveer werkt.

  • A

    Atlas

    Hier vind je alle objecten uit de woontlas terug.
  • B

    Bibliotheek

    Op zoek naar essays en verhalen over onderwerpen uit de architectuur?
  • G

    Gids

    Thematische verzamelingen van objecten uit de atlas en essays uit de bibliotheek.
  • S

    Stichting

    Informatie over ons onderzoek en de doelstelling van de stichting.
Schiemond

Wijkhistorie

Schiemond

Delfshaven Buitendijks, kortweg Schiemond genoemd, is een voormalig havengebied dat begin jaren tachtig is vrijgekomen voor woningbouw. De wijk dankt zijn naam aan de monding van de Schie, direct ten oosten van het gebied. Door de aanleg van de Westzeedijk en de Vierhavensstraat rond 1910 kwam een deel van een zandplaat in de Nieuwe Maas, de Ruigeplaat, buitendijks te liggen. De zalmvisserijen maakten hier plaats voor Wilton’s scheepswerf en R.S. Stokvis. Het enige gebouw dat het vroegere gebruik in herinnering roept is de voormalige distilleerderij Hoboken & De Bie, nu in gebruik als sociaal-cultureel centrum, kantoor en woonruimte voor alleenstaanden [afbeelding]. De insteekhaven van de scheepswerf en het grootste deel van de Koushaven zijn gedempt. De straatnamen verwijzen naar de scheepvaart en het industriële verleden.

Schiemond is ontworpen als overlooplocatie voor de stadsvernieuwing in Bospolder-Tussendijken en Delfshaven. Oorspronkelijk zouden tenminste 600 woningwetwoningen met stadsvernieuwingshuren worden gebouwd. Uiteindelijk is het volledige programma van 1400 woningen in die categorie gerealiseerd. Schiemond is een sociale huurwijk bij uitstek.

Het stedenbouwkundig plan is van de hand van de Dienst Stadsontwikkeling en is in samenwerking met Carel Weeber gemaakt. Kenmerkend is de zogenaamde kamverkaveling[afbeelding]. Langs de drukke doorgangsroute Pelgrimsstraat/Westzeedijk is een lange wand gelegd met haaks daarop naar het water stroken van vier hoog met daartussen afwisselend hoven en straten Op de koppen staan torens van acht hoog. Met verschuivingen, weglatingen en toevoegingen is de strenge opzet van het plan verzacht en ontstonden plekken voor specifieke functies en voorzieningen. Een voetgangersroute, dwars door het gebied, verbindt de woonbebouwing met deze plekken.

De kamverkaveling grijpt terug op het beroemde ontwerp van Aldo Rossi voor de Kop van Zuid bij de eerste AIR-manifestatie in 1982. [afbeelding]. Maar waar Rossi zijn gebouwen in of in elk geval dicht tegen het water aan tekende, ligt Schiemond eerder langs het water dan aan het water [afbeelding]. De ‘interieur’ kwaliteit die Rossi de havens meegeeft wordt hier niet bereikt.

De wijk is in vier fasen gebouwd. Fase I en II (1984) zijn uitgewerkt door Jelles. Fase III (1987) is ontworpen door Zavrel van Van den Broek & Bakema. De laatste fase (1989), de drie woontorens aan de Speedwellstraat, is een ontwerp van Mecanoo. In de eerste drie fases is sprake van een sterke typologische differentiatie. Er zijn uiteenlopende bouwvolumes, ontsluitingen en woningtypes met elkaar vervlochten. De wooncomplexen zijn een typisch product van de tijd, waarin een zeer precieze verdeling van woninggroottes werd aangehouden en een sobere en doelmatige uitvoering tot norm was verheven. De architectuur is zonder meer schraal, maar de woningen hebben een goede prijs-kwaliteitverhouding.

De bevolking van Schiemond is heterogeen van samenstelling. Circa 85% is allochtoon en er wonen daardoor veel jongeren. Ondanks de etnische verschillen is geen enkele groep overheersend. De vervlechting van ruimtes en functies in de gebouwen leidde vanaf de oplevering tot grote beheersproblemen. Die bereikten hun hoogtepunt kort voor de sluiting van de nabijgelegen prostitutiezone aan de Keileweg, toen criminaliteit en drugsoverlast de wijk teisterden. Sindsdien gaat het langzaam beter, mede omdat Woonbron, die alle woningen in eigendom heeft, actief aan de verbetering van de wijk werkt. De wijk heeft een slechte naam, maar is bij de bewoners redelijk populair. Die slechte naam is vooral een imagoprobleem, bevorderd door negatieve publiciteit; de wijk kwam uit onderzoeken naar voren als “op twee na armste wijk” en “kindonvriendelijkste wijk” van Nederland. Onder Kaapverdianen heet de wijk poço dos negros (negerputje). De wijk bracht de profvoetballers en internationals Georginio Wijnaldum en David Mendes da Silva voort.

De renovatie van de wijk vormt een belangrijk onderdeel van de integrale aanpak die de corporatie voorstaat. Inzet is om ruimtes en functies te ontvlechten waar dat kan, de sociale veiligheid te vergroten en het uiterlijk te verbeteren. Dat laatste is ook van belang vanwege de veranderde positie van Schiemond in het stedelijk weefsel. Was het vroeger een min of meer geïsoleerde wijk, met de bebouwing van de Müllerpier en het Lloydkwartier en de toekomstige herontwikkeling van de fruitterminal en het gebied rond de Vierhavensstraat ontstaat een reeks van woonbuurten langs de rivier waar Schiemond integraal onderdeel van uitmaakt. Dat stelt hogere eisen aan de representatie van de wijk naar de stad.

De renovatie bestaat uit kleinere en grotere interventies, variërend van het herschikken van bergingen, het vervangen van gevelbekledingen tot het uitbouwen en verfraaien van de gemeenschappelijke entrees. Zeefdrukken in gevelbekledingen en beglazingen verbeelden de historie van de plek en versterken de verwijzingen van de straatnamen. De doorbraken in de lange wand langs de Pelgrimsstraat lopen evenwel het meest in het oog. Het is een interventie op stedenbouwkundige schaal die het absolute karakter van de kamverkaveling doorbreekt, de samenstellende bouwvolumes herkenbaar maakt en de wijk naar de stad toe opent [afbeelding]. De renovatie is eind 2013 gereed. RW

01 / 10