Rotterdam Woont

Systematische
documentatie van
150 jaar Rotterdamse woningbouwprojecten

Belangrijk

Cookies

Deze website maakt gebruik van cookies om de bezoeker een optimale gebruikerservaring te kunnen bieden. Lees er meer over in onze Privacyverklaring.

Hoe het werkt

Welkom

Hier is ruimte voor een welkomstbericht voor de (terugkerende) bezoeker van Rotterdam Woont en een korte introductie tot zowel het onderzoek, als de resultaten op deze website. Alsmede kort aandacht voor hoe de website ongeveer werkt.

  • A

    Atlas

    Hier vind je alle objecten uit de woontlas terug.
  • B

    Bibliotheek

    Op zoek naar essays en verhalen over onderwerpen uit de architectuur?
  • G

    Gids

    Thematische verzamelingen van objecten uit de atlas en essays uit de bibliotheek.
  • S

    Stichting

    Informatie over ons onderzoek en de doelstelling van de stichting.
Pendrecht

Wijkhistorie

Pendrecht

De strakke, rechthoekige woonwijk Pendrecht is gebouwd in de jaren vijftig van de vorige eeuw, op de braakliggende poldergrond van Rotterdam-Zuid. De woningnood was groot in Rotterdam vanwege de oorlogsverwoestingen en vanwege de naoorlogse baby-boom die een explosieve bevolkingsgroei veroorzaakte. Op Zuid zijn volgens het Uitbreidingsplan van 1949 drie grote wijken tot stand gekomen: Zuidwijk, Pendrecht en Lombardijen. Het Zuiderpark ligt als een groene buffer tussen de wijken en de bestaande stad. Oost-westroutes verbinden de wijken onderling en met het havengebied, noord-zuidroutes onderhouden de relatie met het centrum van Rotterdam. In 1970 is de bereikbaarheid versterkt met de aanleg van de metro. De opzet van de wijken is gestoeld op de stedenbouwkundige idealen van de wijkgedachte.

Wijkgedachte
Het ideaal voor de toekomst van de stad was al tijdens de oorlog uitgedacht met het concept van de wijkgedachte waarbij de stad wordt opgebouwd uit buurten, wijken en stadsdelen. In de gelede stad zouden mensen elkaar ontmoeten en kennen. Iedere buurt beschikt over winkels voor dagelijkse voorzieningen en ontmoetingen. In ieder wijkcentrum zijn sociale voorzieningen als scholen en kerken. Voor de nieuwe Rotterdamse wijken werd het Zuidplein het stadsdeelcentrum.

Gemeentelijk ontwerper Lotte Stam-Beese ontwierp in samenspraak met moderne architecten van de architectengroep Opbouw het stedenbouwkundig plan voor Pendrecht (1949-1952). Zij nam de diversiteit van het stadsleven als uitgangspunt en stelde een stedenbouwkundige structuur voor waarin hoge en lage bouwblokken in een strak patroon aan rechte straten zijn gesitueerd. Een landelijke, tuindorpachtige opzet achtte zij ongeschikt voor de moderne woningbouwproductie.

Essentieel in het stramien van Pendrecht zijn de herhaalbare wooneenheden van ongeveer 90 woningen elk. De wooneenheid vormt de kleinste module met een mix van woningen voor grote en kleine gezinnen, bejaarden en alleenstaanden. Etagewoningen in blokken van drie of vier verdiepingen worden afgewisseld met grondgebonden woningen. Verkeersstraten en rustige ‘speelstraten’ bieden samen met plantsoenstroken en gemeenschappelijke tuinen verschillende openbare ruimtes.

De subtiel opgebouwde wooneenheid is gespiegeld en herhaald, het zogenaamde ‘stempelen’, zodat een buurt ontstaat. De wooneenheden vormden de bouwstenen voor de buurten. Vier buurten zijn rondom het centrale Plein 1953 gegroepeerd en vormen de wijk. Dit centrale plein ligt op het kruispunt van de twee hoofdassen en is het hart van Pendrecht. Aan het grote voetgangersplein liggen winkels, wijkvoorzieningen en bedrijfjes. Langs de Slinge, een verkeersas, zijn de verschillende kerken en scholen gesitueerd. Vier hoge schijfvormige woongebouwen zijn al stedenbouwkundige accenten over de wijk verspreid.

De straatnamen zijn vernoemd naar plaatsen in Zeeland, Zuid-Holland en West-Brabant, die door de watersnoodramp van 1 februari 1953 werden getroffen. De bouw van de wijk werd aan een uiteenlopende groep woningbouwverenigingen en particulieren uitbesteed die elk hun eigen architecten aantrokken. Het heeft geleid tot grote variatie in het straatbeeld.

Beroemd
Pendrecht is veelvuldig in de pers besproken en cultuurhistorisch gezien een uniek overgangsproject in de ontwikkeling van de Nederlandse stedenbouw en de standaardisatie van de woningbouw. Dankzij verschillende architecten en een goed ontworpen module werd in de stempelwijk toch een grote mate van afwisseling  in straatprofielen en openbare ruimtes gecreëerd. De wijk vormt een schakel tussen de vooroorlogse kleinschaligheid en de vormloze grootschaligheid van de woonwijken uit de jaren zestig waarin, door eindeloos herhalen van dezelfde bouwstroken, eentonigheid de boventoon ging voeren.

Toch ontkwam ook deze veelgeprezen wijk niet aan achteruitgang en zelfs verpaupering. Vijftig jaar na de bouw van Pendrecht waren veel woningen verouderd en te klein. Doordat jonge mensen wegtrokken naar betere woningen terwijl senioren bleven werd de bevolkingsopbouw eenzijdiger. Nieuwe bewoners kwamen af op de lage huren. Door leegstand en verpaupering raakte de wijk in het slop en kreeg een slecht imago.

Om Pendrecht weer aantrekkelijker te maken is al jaren een grote herstructurering gaande. Honderden woningen zijn gesloopt of gerenoveerd. Nieuwe, grotere woningen worden gebouwd zodat er weer meer gezinnen zich in de wijk gaan vestigen. Het aantal huurwoningen is verminderd ten gunste van koopwoningen.

Inmiddels krabbelt de wijk weer op. Veiligheid en sociale cohesie zijn in de afgelopen jaren aanzienlijk verbeterd. De grootschalige herstructurering van Pendrecht dient als voorbeeld voor de aanpak van andere wijken in Rotterdam. JvG

___
referenties:
Gemeentelijk Uitbreidingsplan voor de linker Maasoever, 1949
Pendrecht, Cultuurhistorische analyse en beschrijving (1948-1958), dS+V Bureau Monumenten, Gemeente Rotterdam, 2004
Stedenbouwkundig plan Pendrecht (1949-1952); ontwerp Lotte Stam-Beese 
Stad van formaat, Geschiedenis van Rotterdam in de negentiende en twintigste eeuw, deel 2, Paul van de Laar, 2000

01 / 10